Ayrotv.com- Hadaamo– Siinqee waa ul (Ulee) oo astaan u ah xuquuqda ay dumarku kula dhaqmaan bulshada. Siinqee waa ul gaar ah, oo gabadha si sharci ah u guursata ay heli doonto maalinta arooskeeda.
Qofka xog-ogaalka ahi waxa uu Siinqee ku tilmaamay ‘hubka dumarka’’ oo astaan u ah ixtiraamka iyo awoodda ay leedahay haweenayda la qabo, Usha Siinqee waxa la siiyaa naagta si ay xuquuqdeeda u ilaaliso, Qof kale oo xog-ogaal ahaa ayaa yiri: ‘Haddii naagtu leedahay Siinqee waa in la ixtiraamaa, qofna yuusan la dagaalamin’. Halkan aad bay muhiim u tahay in la ogaado in Siinqee ay khuseyso haweenka la guursaday si waafaqsan nidaamka Gadaa.
Haddii guurka lagu dhammeeyo si ka baxsan xeerrarka iyo xeerka Siinqee, sida tan xaaladaha guurka qasabka ah (butta), haweeneydu kuma raaxaysato ilaalinta ay bixiso caadada Siinqee. Dhanka kale, haddii naag lagu guursado Siinqee, sida kiiska kadhacha (guurka ku salaysan heshiis laba qoys), waxay xaq buuxa u leedahay inay ku raaxaysato mudnaanta Siinqee.
Erayga Siinqee ayaa sidaas awgeed inta badan loo adeegsadaa in lagu qeexo abaabulo kala duwan oo ay haweenku sameeyaan. ”Kumsa sida ay sheegtay markii lagu xad-gudbay xuquuqdii ay lahaayeen dumarku waxay ka tageen guryahoodii, caruurtoodii iyo hantidoodii, waxayna u safreen meel uu ku yaallo geed weyn oo Qilxxu la yiraahdo, halkaasna ay isugu yimaaddeen ilaa inta dhibkii dhacay lagu xalinayey gorgortan ay wadaan odayaal rag iyo dumarba leh. . Sida ay sheegtay Kumsa, dumarka la qabo waxay xaq u leeyihiin inay abaabulaan oo ay sameeyaan walaaltinimada iyo wadajirka Siinqee.
Ninka ku xad-gudbay xuquuqda qof ahaaneed iyo mid ahaaneed ee haweenka waxaa lagu sixi karaa dib-u-heshiisiin iyo ballan-qaad ah inuusan dib u soo celin khaladaadka ama dhaqanka aargoosiga haweenka, Koox dumar ah ayaa dembiilaha duurka ama waddada ku soo gaada, xidhxidha, aflagaado u geysta iyagoo adeegsanaya erayo foolxun oo aanay caadi ahaan uga hadlin nin weyn hortiisa… xariijimo maro ah ayaa lagu dhigaa, Xaalado aad u daran ayuu la kulmi misna waxaa laga yaabaa inay ku qasbaan inuu ku dul guurguurto dhul qodax leh ama dhagax leh inta ay garaacayaan. . . waxay dalbanayaan in loo huro xoolo si ay u joojiyaan weerarkooda. Haddii uu diido, waxaa laga yaabaa in ay ku xidhaan geed duurka ku yaal oo ay laftigooda mid ka mid ah xoolahiisa qabtaan. Ragu marar dhif ah ayay soo farageliyaan arintaan—–
Reff: advocacy4oromia.org
