Madaxtooyada Hargeysa iyo Xaaladda Guud
Madaxtooyada Hargeysa, oo ah xarunta maamulka Somaliland, ayaa ah meesha ugu weyn ee siyaasadaha qaranka laga soo abaabulo. Madaxweyne Muuse Biixi Cabdi, oo xilka haya tan iyo 2017, ayaa had iyo jeer la sheegaa in uu xukuumaddiisa ku jiro cadaadis siyaasadeed iyo amni oo kala duwan. Arrimaha la xidhiidha shaqo ka eryidda shaqaalaha sirdoonka iyo saamaynta ay ku yeelatay shacabka ayaa dhawaanahan noqday mid si weyn looga hadal hayo, gaar ahaan gobolka Awdal iyo magaalada Boorama.
Shaqaalaha Sirdoonka ee Shaqada Laga Eryay
Inkasta oo aanay jirin warbixin rasmi ah oo ka soo baxday Madaxtooyada Hargeysa ama Hay’adda Sirdoonka Qaranka (NIS) oo si cad u faahfaahinaysa tirada iyo sababaha shaqo ka eryidda shaqaalaha sirdoonka, haddana warar aan rasmi ahayn ayaa tilmaamaya in tiro aan la cayimin oo ka tirsan hay’adda shaqada laga eryay sannadkan iyo kii ka horreeyay. Shaqaalahan, oo la sheegay in ay ka mid ahaayeen saraakiil iyo shaqaale hoose, ayaa lagu eedeeyay in ay si dhuumasho ah u dhibaateeyeen shacabka, gaar ahaan kuwa gobolka Awdal iyo Boorama. Waxa la sheegay in qaar ka mid ah shaqaalahan ay ku lug lahaayeen falal ka baxsan sharciga, sida xadhig aan sharci ahayn, jirdil, iyo baaris aan loo baahnayn oo lagu sameeyay dadka deegaanka, taas oo keentay cabashooyin badan oo ka yimid bulshada.
Sababaha Ku Gadaaman Shaqo Ka Eryidda iyo Dhibaatooyinka Shacabka
- Dhibaatooyinka Shacabka Boorama iyo Awdal: Shaqaalaha sirdoonka ee shaqada laga eryay ayaa la sheegay in ay si gaar ah u bartilmaameedsadeen shacabka Boorama iyo guud ahaan gobolka Awdal. Dadka deegaanka ayaa sheegay in shaqaalahan ay si dhuumasho ah u dhibaateeyeen bulshada, iyaga oo ku kacay falal ay ka mid yihiin xarig aan sabab lahayn, cadaadis dhaqaale, iyo baaritaanno aan loo baahnayn oo lagu sameeyay guryaha iyo meheradaha shacabka. Tusaale ahaan, waxa la sheegay in qaar ka mid ah dadka ganacsatada ah ee Boorama lagu eedeeyay in ay taageersan yihiin mucaaradka siyaasadeed ama in ay xidhiidh la leeyihiin kooxaha ka soo horjeeda maamulka, taas oo horseeday xidhitaanno iyo dhibaatooyin dhaqaale oo daran. Falalkan ayaa sababay kala qaybsanaan bulsho iyo kalsooni darro ka dhex abuurmay hay’adaha amniga iyo shacabka.
- Khilaaf Siyaasadeed Gudaha Ah: Shaqo ka eryiddan ayaa laga yaabaa inay ka dhalatay khilaaf ka dhex jira xukuumadda iyo qaybaha amniga. Xisbiga Kulmiye, oo awoodda haya, ayaa hore u soo maray khilaafyo gudaha ah, sida kii 2019 ee Maxamuud Xaashi Cabdi iyo xubnaha kale ee xisbiga. Khilaafyadan ayaa laga yaabaa inay saamayn ku yeesheen hay’adda sirdoonka, taas oo keentay in shaqaale loo arko inay yihiin kuwo aan daacad u ahayn ama taageersan qaybaha mucaaradka laga eryay.
- Hawl-gallada Amniga ee Fashilmay: Waxaa jira warar sheegaya in qaar ka mid ah shaqaalaha sirdoonka laga eryay ka dib markii ay ku lug lahaayeen hawlgallo amni oo fashilmay ama waxyeelo u geystay sumcadda xukuumadda. Gobolka Awdal, oo ah meel istiraatiiji ah oo u dhow xuduudda Itoobiya, ayaa mararka qaar la kulma dhibaatooyin amni oo ay ka mid yihiin tahriib iyo dhaqdhaqaaqyo ka soo horjeeda maamulka. Fashalka hawlgallada noocan oo kale ah ayaa laga yaabaa inuu horseeday dib-u-eegis lagu sameeyay shaqaalaha sirdoonka.
- Cadaadis Dibadeed iyo Dib-u-habayn: Heshiiskii Somaliland iyo Itoobiya ee 2024, oo ku saabsanaa marin-badeedka iyo aqoonsiga, ayaa laga yaabaa inuu horseeday cadaadis dibadeed oo xukuumadda ku kallifay inay dib u eegto shaqaalaha hay’adaha amniga, gaar ahaan sirdoonka. Intaa waxaa dheer, waxaa suurtagal ah in shaqo ka eryiddan ay qayb ka tahay dib-u-habayn ballaaran oo lagu doonayo in lagu xoojiyo awoodda hay’adda iyo lagu yareeyo dhibaatooyinka ay shacabka u geysato.
Wararka Cusub ee Boorama, Somaliland
Boorama, oo ah magaalo muhiim ah oo ka tirsan gobolka Awdal, ayaa dhawaanahan noqotay xarun warar cusub oo kala duwan. Waa kuwan qaar ka mid ah wararka ugu dambeeyay ee ka soo baxay Boorama iyo gobolka Awdal:
- Kororka Cadaadiska Siyaasadeed: Xisbiyada mucaaradka sida Waddani iyo UCID ayaa sii xoogaysanaya Boorama, iyaga oo ku eedeeya xukuumadda inay si dhuumasho ah u isticmaasho hay’adaha amniga si ay u cabudhiso taageerayaashooda. Shaqo ka eryidda shaqaalaha sirdoonka ayaa qaar u arka inay tahay tallaabo lagu yareynayo cadaadiska shacabka, laakiin wali ma cadda saamaynta dhabta ah ee ay ku yeelan doonto xaaladda siyaasadeed.
- Dhibaatooyinka Xuquuqda Aadanaha: Warbixin ka soo baxday Xarunta Xuquuqul Insaanka Somaliland ee Febraayo 2025 ayaa tilmaantay in tacaddiyada ka dhanka ah xuquuqda aadanaha ay kordheen, gaar ahaan Boorama. Xadhigga wariyeyaasha iyo dadka ra’yigooda sheega ayaa sababay dibad-baxyo yaryar oo ka dhacay magaalada, kuwaas oo qayb ahaan lagu eedeeyay dhaqan xumada shaqaalaha sirdoonka ee hore.
- Horumarinta Deegaanka: Wasaaradda Dib-u-dejinta Somaliland ayaa qorshe dib-u-dejin ah ku dhawaaqday Febraayo 2025, kaas oo lagu doonayo in 87,000 oo qof oo barakacayaal ah dib loogu celiyo deegaanadoodii, oo ay ku jirto Awdal. Boorama waxay noqon kartaa mid ka mid ah meelaha laga fuliyo qorshahan, taas oo laga yaabo inay kordhiso cadaadiska amni iyo dhaqaale ee gobolka.
- Mamnuucista Warbaahinta: Mamnuucista TV-ga Qaranka Soomaaliya (SNTV) ee Somaliland, oo ay ku jirto Boorama, ayaa keentay muran dheeraad ah. Dadka deegaanka ayaa tallaabadan u arkay mid ka dhan ah xorriyadda hadalka, taas oo sii kordhisay kala qaybsanaanta siyaasadeed ee gobolka.
Gunaanad
Shaqaalaha sirdoonka ee shaqada laga eryay waxay ahaayeen kuwo si dhuumasho ah u dhibaateeyay shacabka, gaar ahaan Boorama iyo guud ahaan gobolka Awdal, iyaga oo sababay xadgudubyo xuquuqda aadanaha iyo kalsooni darro u dhexeeya maamulka iyo bulshada. Shaqo ka eryiddooda ayaa laga yaabaa inay ka dhalatay khilaaf gudaha ah, cadaadis dibadeed, iyo baahida dib-u-habayn, laakiin saamaynta dhabta ah ee shacabka Awdal wali ma cadda. Boorama waxay sii ahaanaysaa xarun siyaasadeed iyo bulsho oo muhiim ah, halkaas oo cadaadiska amni, horumarinta, iyo xuquuqda aadanaha ay weli yihiin caqabado waaweyn. Xukuumadda Madaxweyne Muuse Biixi waxay wajahaysaa caqabado badan oo ay ka mid tahiin ilaalinta xasilloonida iyo helitaanka taageerada bulshada gobolkan muhiimka ah.
AYROTV: 12 Maarso 2025, 01:51 AM EAT
