Baaq Ku Socda Shacabka Soomaaliyeed: Kashifidda Shirqool La Igu Aamusinayo
Waxaa qoray Dr. Abdillahi Hashi Abib, Xildhibaan
Maarso 25, 2025
Maanta, waxaan shacabka Soomaaliyeed hortooda u taaganahay anigoo aan ruxmin, aanan cabsanayn, oo aan doonayo in aan daaha ka qaado shirqool si wanaagsan loo maleegay oo la igu doonayo in la iga aamusiiyo. Tani ma aha dagaal shakhsi ah—waa dagaal lagu doonayo nafta Soomaaliya. Isbahaysi xooggan oo ka kooban saraakiil sare, taageerayaasha gooni-goosadka, iyo siyaasiyiin dano gaar ah leh ayaa isku bahaystay si ay iiga saaraan Golaha Shacabka. Sababta aan loo doonayn ma aha in aan galay wax dambi ah, laakiin waa maxaa yeelay waxaan si geesinimo leh uga hor yimid musuqmaasuqa, riyooyinka gooni-goosadka, iyo dembiyada lagu sameeyo shacabka Soomaaliyeed.
Muddo saddex sano ah, waxaan si hagar la’aan ah ugu shaqaynayay difaaca madax-bannaanida Soomaaliya, kashifidda musuqmaasuqa, iyo u doodidda caddaaladda dhammaan muwaadiniinta Soomaaliyeed. Dadaalladaas ayaa iga dhigay bartilmaameed isbahaysi adag oo doonaya inuu meesha ka saaro qof kasta oo si cad uga hor yimaada danaha ay ka leeyihiin xukunka.
Isbahaysigan waxaa ka mid ah Madaxweynaha Soomaaliya, Wasiirka Waxbarashada, Wasiirka Qorsheynta, Wasiirka Maaliyadda, Guddoomiyaha Bangiga Dhexe, Guddoomiyaha Aqalka Sare, Ra’iisul Wasaare Kuxigeenka, iyo hoggaamiyaha maamulka gooni-goosadka ee Hargeysa. Dhammaantood waxay si wada jir ah isugu dayeen inay i aamusiyaan kaddib markii aan si aan cabsi lahayn u kashifay musuqmaasuqooda, beentooda, iyo xadgudubyada ay ka geysteen xuquuqda aadanaha.
Gaar ahaan, hoggaamiyeyaasha dhaqdhaqaaqa gooni-goosadka ee Hargeysa iyo Muqdisho—Wasiirka Maaliyadda, Guddoomiyaha Bangiga Dhexe, Guddoomiyaha Aqalka Sare, Ra’iisul Wasaare Kuxigeenka, iyo hoggaamiyaha maamulka gooni-goosadka ee Hargeysa—oo dhammaantood ka soo jeeda hal beel oo gooni u taagan, ayaa si gaar ah uga carooday mowqifkayga adag ee aan ka qaatay been-abuurkooda iyo dambiyadooda. Waxaan caalamka tusay xasuuqyadii ay ka gaysteen SSC Khaatumo iyo dulmiga ay weli ku hayaan shacabka Awdal, kuwaas oo la dhibaateeyay kaliya maxaa yeelay ma oggolaanin xukunka lagu khasbayo, balse ay dalbadeen xaqooda aayo-ka-tashi.
Halka ay ka noqon lahaayeen xaqiiqada, shakhsiyadahan musuqmaasuqa ah waxay malaayiin dollar oo xoolaha ummadda ah, lacago laaluush ah, iyo hanti la dhacay u adeegsadeen olole ba’an oo ay igu doonayaan in la iga saaro—waxayna taas ku sameeyeen iyaga oo helaya oggolaanshaha Madaxweynaha Soomaaliya. Tani ma aha maamul wanaag. Tani ma aha dimoqraadiyad. Tani waa siyaasiyiin dambiilayaal ah oo u dhaqmaya sidii tuugo.
Markii ay ku guuldarreysteen isku-daygii sharci-darrada ahaa ee ay igu doonayeen in ay iga saaraan Baarlamaanka, waxay qaadeen tallaabooyin kale oo ka sii liita. Hadda, Wasiirka Hawlaha Guud—oo horay u ahaa Wasiirkii Maaliyadda ilaa uu Madaxweynuhu shaqada ka eryay bishii Luulyo 2023—ayaa loo xilsaaray inuu fuliyo shirqoolkooda. Wuxuu si toos ah ula shaqeynayaa Guddiga Doorashooyinka Qaranka oo si sharci-darro ah loo soo magacaabay, si uu u cabburiyo, u cabsigeliyo, uguna qasbo odayaasha dhaqanka ee beeshayda inay doortaan qof kale oo aan aniga ahayn oo u matala kursiga (HOP #201), isaga oo u hanjabaya in haddii aysan sidaas samayn, kursigaas loo bedeli doono beel kale oo Soomaaliyeed.
Faragelintan siyaasadeed ee cad waxay si toos ah u jebinaysaa Heshiiskii Siyaasadeed ee Carta iyo nidaamka awood-qaybsiga 4.5, oo damaanad qaadaya matalaad cadaalad ah oo loo siman yahay. Odayaashii dhaqanka ee ahaa xudunta siyaasaddeenna iyo ilaalinta dhaxalkayaga ayaa hadda lagu cadaadinayaa loona adeegsanayaa dano gaar ah—taasoo mar kale caddayn u ah heerka ay gaarsiisan yihiin musuqmaasuqa ay wadaan shaqsiyaadkan damiir-laaweyaasha ah.
Dhaqan-xumadan waxaa sii xoojiyay Wasiirka Hawlaha Guud, oo halkii uu ka difaaci lahaa dadkiisa, uu doortay inuu noqdo kalkaaliye u adeega Wasiirka Maaliyadda ee beddelay. Halkii uu u istaagi lahaa caddaaladda, wuxuu hadda u adeegayaa kuwa maal-gelinaya in meesha laga saaro, iyaga oo isticmaalaya canshuuraha ummadda Soomaaliyeed iyo deeqaha caalamiga ah ee loogu talagalay horumarka dalka, laakiin hadda loo adeegsanayo in lagu fuliyo olole siyaasadeed oo lagu baabi’inayo qofkii ka horyimaada.
Laakiin aan si cad u sheego: ma cabsi gelayo. Ma laabanayo. Ma khiyaanaynayo kalsoonida shacabka Soomaaliyeed ee ii doortay.
Waxaan dhaar ku maray in aan u adeego Soomaaliya, mana ka tegi doono waajibaadkaas. Waan sii wadi doonaa halganka aan ugu jiro caddaaladda, kashifidda musuqmaasuqa, iyo difaaca madax-bannaanida dalkeenna. Ma jiro qof sharciga ka sarreeya—ha ahaado Madaxweynaha, Guddoomiyaha Baarlamaanka, Wasiirrada, ama hoggaamiye gooni-goosad ah.
Shacabka Soomaaliyeedow, waxaan idiin ku baaqayaa inaad u istaagtaan diidmada musuqmaasuqa, boobka siyaasadeed, iyo cabburinta. Kuwii maanta aniga isku dayaya inay i aamusiyaan, berri idinka ayay idin beegsan doonaan. Soomaaliya waa dal ay leedahay dadkeeda, ma aha dal tiro yar oo siyaasiyiin musuqmaasuq ah ay iibsadaan mustaqbalkiisa.
Halgankani ma aha mid aniga kaliya igu kooban—waa halganka Soomaaliya. Waxaan u taagnaan doonaa ilaa dalkeenna laga xoreeyo gacanta kuwa doonaya inay burburiyaan.
Ilaahay ha daayo Soomaaliya iyo dadkeeda.
Dr. Abdillahi Hashi Abib (BA, MA, MASc, Ph.D) waa xubin ka tirsan Guddiga Arrimaha Dibadda ee Golaha Shacabka ee Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya, oo fadhigiisu yahay Muqdisho. Wuxuu hogaamiyaa Kooxda Xisaabtanka iyo Daahfurnaanta ee Golaha Shacabka. Xiriir: abdillahi.abib@parliament.gov.so, W: +1-571-436-7586, M: +252-6108-22469.
